Zmiana przepisów - rekomendacja dla płatności przez rachunek bankowy

Do Nowego Roku jeszcze kilka miesięcy. Zapobiegliwy przedsiębiorca powinien jednak już teraz zapoznać i powoli przyzwyczajać się do zmian, wyrabiając w swoim postępowaniu stosowny nawyk działania pozostającego w zgodzie z nowymi regulacjami. Niektóre zmiany są bowiem bardzo istotne, a ich nieuwzględnienie w codziennej działalności może skutkować koniecznością zapłaty wyższych podatków. Uniknięcie negatywnych konsekwencji jest na szczęście bardzo proste.

Aktualny stan prawny
Wciąż jeszcze obowiązujące przepisy stanowią, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Przepisy, choć na pierwszy rzut oka wydają się jasne, precyzyjne i potrzebne, takimi nie są. Na pewno wynika z nich, że płatność powinna być zrealizowana przy wykorzystaniu rachunku bankowego zawsze, gdy jest ona dokonywana w związku z działalnością dwóch przedsiębiorców, natomiast w pozostałych przypadkach tylko wtedy, gdy płatność, nawet dzielona, ale dotycząca jednej umowy, przekracza równowartość kwoty ok. 60.000 zł.

Po pierwsze, trudność w stosowaniu tego przepisu wiąże się z tym, że przyjęcie za punkt odniesienia równowartości kwoty podanej w euro wymaga od przedsiębiorcy uważnego śledzenia kursu, szczególnie gdy wartość transakcji oscylowała wokół wyżej wskazanej kwoty. Przedsiębiorca nie lubi tracić czasu na rzeczy mało ważne, a za taką należy uznać wynikającą z przepisu konieczność analizowania aktualnego kursu euro.

Po drugie, przepis jest niedoskonały w tym sensie, że stanowi typowy przykład przepisu, którego naruszenie nie wiąże się dla przedsiębiorcy z realnym negatywnym skutkiem. Jest zatem typowym przykładem, jak to ujmują prawnicy, lex imperfecta – przepisu niewyposażonego w sankcję, istotną dolegliwość wynikającą z faktu jego naruszenia. W prawie karnym istnienie przepisu bezsankcyjnego prowadziłoby do absurdalnej sytuacji polegającej na możliwości skazania oskarżonego za popełnione przestępstwo bez możliwości orzeczenia kary. W prawie cywilnym bądź administracyjnym przepisy bezsankcyjne zdarzają się relatywnie częściej – wskazując, jak należy postępować, bez ryzyka poniesienia kar za ich nieprzestrzeganie.

Istnienie przepisów bez sankcji za ich naruszenie w praktyce bardzo często skutkuje tym, że taki przepis pozostaje martwą literą prawa, o której z czasem mało kto pamięta.

Uzasadnienie istnienia przepisów bezsankcyjnych bywa różne. Najwidoczniej ustawodawca doszedł do wniosku, że albo dane kwestie nie są bardzo ważne, albo nadał przepisowi walor „edukacyjny”. Najbardziej trywialną i najczęstszą, jak się wydaje, przyczyną obowiązywania przepisu bezsankcyjnego pozostaje jednak brak racjonalnego pomysłu ustawodawcy na możliwość skutecznego wyegzekwowania jego stosowania.

Przepisy bezsankcyjne mają zatem walor edukacyjny, stanowiąc pewien punkt odniesienia dla idealnego stosowania prawa. Ich niestosowanie nie jest jednak obarczone żadnymi negatywnymi konsekwencjami.

Uzasadnienie zmiany
Warto podkreślić, że dotychczas naruszenie postanowień ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w omawianym zakresie nie wywoływało negatywnych konsekwencji; nie wpływało także na podatkowe rozliczenie kosztu, którego ta płatność dotyczy.

Ustawodawca doszedł jednak do wniosku, że dotychczasowe przepisy wymagają zmiany, która wejdzie w życie 1 stycznia 2017 roku. Na uzasadnienie wprowadzenia zmian podano kilka przyczyn.
W pierwszej kolejności uznano, że limit kwotowy, którego przekroczenie wymaga obrotu uwidocznionego na rachunku bankowym jest nazbyt wysoki, co doprowadziło do wniosku o konieczności jego obniżenia, zapewniając tym samym większą transparentność dokonywanych transakcji, wzrost uczciwej konkurencji między przedsiębiorcami, zmniejszenie szarej strefy, co w konsekwencji ma przyczynić się do zwiększenia dochodów budżetu państwa. Ustawodawca wprost wskazał, że dzięki zmianom większa część transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi będzie rejestrowana na rachunkach płatniczych, co powinno pozytywnie wpłynąć nie tylko na ograniczanie szarej strefy w gospodarce, ale również pełne realizowanie obowiązków podatkowych przedsiębiorców. Ustawodawca nie kryje się z tym, że działanie to jest związane zarówno ze zwalczaniem zjawiska unikania opodatkowania oraz ukrywania przychodów pochodzących z działalności gospodarczej, jak i przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Ustawodawca przyjął zatem, że dotychczasowe przepisy dają przedsiębiorcom zbyt duże swobody, ułatwiając działanie w szarej strefie oraz mnożenie fikcyjnych transakcji. Zmiana przepisów ma stanowić w ocenie ustawodawcy skuteczne panaceum na wyżej wskazane bolączki. Nie ma wątpliwości, że zmiany w ostatecznym rozrachunku mają uszczelnić system fiskalny, zwiększając dochody budżetu państwa.

Nowy stan prawny
Nowe przepisy wprowadzają dwie istotne zmiany.
W dalszym ciągu art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zawierać będzie obowiązek bezwzględnego dokonywania wszystkich transakcji za pośrednictwem rachunku bankowego, gdy stronami umowy będą przedsiębiorcy. W pozostałych przypadkach wciąż pozostaje aktualny wymóg dokonania transakcji za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość pewnej kwoty.

Od 1 stycznia 2017 r. nie będzie to jednak równowartość 15.000 euro, lecz 15.000 zł. Nie dość, że wartość transakcji przestanie już pozostawać w relacji do euro, to kwota graniczna zostanie w praktyce czterokrotnie zmniejszona.

Co jednak bardziej istotne, od 1 stycznia 2017 r. naruszenie art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej będzie już obarczone sankcją, która wydaje się być dotkliwą dla każdego przedsiębiorcy.

Otóż w przypadku gdy przedsiębiorcy–podatnicy dokonają płatności wynikającej z danej transakcji bez pośrednictwa rachunku płatniczego, w przypadku istnienia takiego wymogu, to nie będzie możliwe zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Jeżeli przedsiębiorca zaliczy do kosztów uzyskania przychodów koszt w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, przedsiębiorca zobowiązany będzie do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów albo w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – do zwiększenia przychodów – w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Powyższe negatywne konsekwencje wynikające z naruszenia omawianego obowiązku będą wywoływać podobne skutki zarówno względem przedsiębiorców – podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, jak i przedsiębiorców – podatników podatku dochodowego od osób prawnych. W praktyce zmiany obejmą zatem wszystkich przedsiębiorców.

Przepisy przejściowe
Zgodnie z przepisem przejściowym zasadą będzie, że nowe regulacje będą miały zastosowanie do płatności dokonywanych w roku podatkowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2016 r. Jednocześnie rozwiązanie to nie będzie miało zastosowania do płatności wynikających z transakcji zawartych przed dniem 1 stycznia 2017 r., jeżeli wartość transakcji nie przekroczy dotychczasowego (15.000 euro) limitu. Dodatkowo nowych zasad związanych z korektą nie będzie stosowało się do płatności dotyczących kosztów zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów przed dniem wejścia w życie ustawy.

Natomiast w odniesieniu do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej określono, iż postanowienia art. 22 tej ustawy w brzmieniu dotychczasowym będzie się stosować do transakcji zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej.

Podsumowanie
Ustawodawca wyszedł z założenia, że w zakresie, w jakim podatnicy będą dokonywali płatności zgodnie z art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wartość tych rozliczeń nie będzie wpływała na funkcjonowanie przedsiębiorców. Jeżeli natomiast przedsiębiorcy nie dostosują się do nowych regulacji, to wartość rozliczeń przekazanych z pominięciem rachunku płatniczego wpłynie na koszty uzyskania przychodów – koszty te będą niższe, a zatem dojdzie do podwyższenia wysokości zobowiązania podatkowego. Skutkiem zmiany jest również w zasadzie mocniejszy obowiązek posiadania rachunku bankowego. O ile do tej pory przynajmniej teoretycznie wymóg ten był iluzoryczny, to od Nowego Roku posiadanie rachunku bankowego wydaje się koniecznością.

Przedsiębiorca świadomy wprowadzonych zmian może w prosty sposób uniknąć negatywnych konsekwencji z nich wynikających: należy tylko (albo aż) pamiętać o konieczności dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego.




Bartłomiej Król, radca prawny
Maciej Bednarek, radca prawny

Kancelaria Prawna Błaszak
Zawiślak Król
Adwokaci i radcowie prawni
www.kancelariabzk.pl